30 студзеня – 95 год з дня заснавання Бярэзінскага біясфернага запаведніка.
Бярэзінскаму біясфернаму запаведніку – 95. Бярэзінскі біясферны запаведнік - жамчужына Беларускага Паазер'я, адна з найстарэйшых прыродаахоўных тэрыторый самага высокага рангу ў нашай краіне, якая атрымала сусветную вядомасць як эталон некранутай прыроды не толькі СНД, але і ўсёй Еўропы.
Асаблівасць запаведніка - суседства адразу 4 тыпаў экасістэм: густых лясоў, рэк, лугоў і топкіх балот. Пры гэтым балоты пакрываюць каля 60% тэрыторыі, з'яўляючыся часткай неацэннага прыроднага багацця Беларусі, дзякуючы якому краіну называюць "лёгкімі Еўропы".
Да цяперашняга часу ў натуральным або блізкім да яго стане захавалася 1348 балот краіны - гэта каля 863 тысяч га. і менавіта Бярэзінскі біясферны запаведнік стаў адной з першых прыродаахоўных тэрыторый, важных для абароны балотных экасістэм Беларусі.
А гісторыя запаведніка пачалася з аднаго насельніка тутэйшых месцаў. Пасля Першай сусветнай вайны экспедыцыя пад кіраўніцтвам прафесара БДУ Анатоля Фядзюшына выявіла ў вярхоўях ракі Бярэзіны каля 20 калоній рачнога бабра, які лічыўся на той момант зніклым выглядам. Звяркоў так часта нішчылі з-за дарагога футра, што яны практычна зніклі з тэрыторыі Беларусі. У бярэзінскіх месцах навукоўцы знайшлі таксама асобін мядзведзя, лася, дзіка, глушца, белай курапаткі.
У клопаце аб захаванні рэдкай экасістэмы 30 студзеня 1925 года быў афіцыйна створаны запаведнік. На яго тэрыторыі забаранілі паляванне, лоўлю рыбы, выруб і сплаў лесу, пачалі сур'ёзныя навуковыя даследаванні флоры і фауны. Як бачым, сёлета запаведнік святкуе ўжо свой 95-ы дзень нараджэння.
Багатая гісторыя прыродаахоўнай тэрыторыі. Падчас Вялікай Айчыннай вайны Бярэзінскі запаведнік стаў цэнтрам партызанскага руху на поўначы Беларусі. Густыя лясы, топкія балоты, мноства рэк, адсутнасць дарог і прасек, вялікая колькасць дзічыны - усё гэта сапраўды вельмі дапамагала атрадам байцоў. Але вайна прынесла і вялікія страты запаведніку: былі згубленыя навуковыя архівы і сабраныя калекцыі, разбураны музей і іншыя будынкі, знішчаны бабровая ферма і ласіны гадавальнік.
Толькі праз дзесяцігоддзі ў запаведніку зноў пачалася вялікая праца па ахове тэрыторый, разгарнуліся маштабныя даследаванні і экаманіторынг.
Прыродаахоўны статус Бярэзінскага біясфернага запаведніка пацверджаны на самым высокім міжнародным узроўні.
Аб здабытку Бярэзінскага запаведніка распавядае і яго эмблема - сімвал – традыцыйны шчыт з выявай галоўных багаццяў рэзервата (блакітныя рэкі, балоты, векавыя дрэвы) і яго насельнікаў (мядзведзь, бабры, глушэц)
Сёння гэтыя першародныя месцы засяляюць:
* 56 відаў млекакормячых, у тым ліку вялікая еўрапейская пяцёрка - зубр, лось, мядзведзь (тут пражывае трэцяя частка беларускай папуляцыі касалапых), воўк і рысь;
* 234 віды птушак;
• 34 віды рыб;
• 16-17 відаў амфібій і рэптылій.
Багатая флора запаведніка налічвае больш за дзве тысячы відаў раслін, у тым ліку 88 рэдкіх, унесеных у Чырвоную кнігу Беларусі.
Дзякуючы водным артэрыям, якія служылі яшчэ ў часы Старажытнага шляху "з варагаў у грэкі", паўстала і галоўная гістарычная славутасць запаведніка – пабудаваная ў 1797-1805 гадах Бярэзінская водная сістэма. Складаны гідратэхнічны комплекс, створаны сярод лясоў і балот, дазволіў наладзіць прамое паведамленне паміж рэкамі Чарнаморскага і Балтыйскага басейнаў. Тут былі пракладзены 6 каналаў, узведзены 14 шлюзаў і 6 плацін.
Па Бярэзінскай сістэме ў марскія парты з беларускіх зямель вывозілі карабельны лес, дзёгаць, смалу і драўняны вугаль, пушніну, хлеб і лён, прывозілі металы і прадметы вытворчасці, прадукты харчавання.
З гадамі каналы змялелі, а драўляныя гідратэхнічныя збудаванні разбураныя часам, але як аб'екты гістарычнага значэння і турыстычныя маршруты яны сапраўды цікавыя. Акрамя таго, сёння гэта яшчэ і ўладанні прадстаўнікоў мясцовай фауны: баброў, качак, выдр.
3. Сучаснае жыццё запаведніка. Экатурызм ў Бярэзінскім запаведніку. Разнастайныя віды эка - маршрутаў: пешыя, веласіпедныя, конныя, лыжныя - пралягаюць праз галоўныя мясцовыя славутасці. У запаведніку Вы можаце даследаваць мядзведжыя сцежкі, ўзлезці на аглядную вышку, каб захаваць маляўнічы панарамны выгляд, паназіраць за жывёламі і птушкамі, паспрабаваць свае сілы ў вяровачным парку. Аматарам водных сплаваў прапануюць асвоіць шлях "з варагаў у грэкі" - праплысці на байдарцы па Бярэзінскай воднай сістэме.
Ёсць у Бярэзінскім запаведніку і экстрэмальныя экскурсіі: яны падыдуць аддаюць перавагу актыўны адпачынак турыстам. Узброіўшыся балотнымі ботамі, біноклем і ліхтаром, групы наведвальнікаў пад кіраўніцтвам дасведчанага гіда адпраўляюцца назіраць цецеруковы ток. Важна адзначыць, што знаходжанне ў запаведніку і перамяшчэнне па яго тэрыторыі дазволеныя толькі ў суправаджэнні супрацоўнікаў установы.
Для аматараў незвычайных забаў запаведнік падрыхтаваў экскурсію на адзіную ў Беларусі станцыю фонавага маніторынгу. Тут наведвальнікам прапануюць паспрабаваць сябе ў ролі метэаролагаў: раскажуць і пакажуць, як ствараецца прагноз надвор'я.
На тэрыторыі запаведніка ў 2016 годзе адчыніў дзверы першы ў Беларусі Цэнтр міфалагічнага турызму. Прагуляцца ноччу па сцежцы міфаў (асаблівую, містычную атмасферу стварае тут спецыяльная сістэма візуальных і гукавых эфектаў), сустрэць традыцыйнага персанажа запаведніка балотніка і яго сяброў-духаў Хапуна, Кадука, Кікімару, Зюзю, убачыць спяваюць русалак і прайсці сапраўдны лабірынт – такая міфічная экскурсія захапляе не толькі дзяцей, але і дарослых. Яшчэ адным месцам прыцягнення турыстаў з'яўляецца міфалагічны музей, дзе можна здзейсніць "падарожжа" па сусветнаму дрэве.
Больш даведацца аб жывёлах, якія жывуць у запаведніку прапануюць у Музеі прыроды. У яго экспазіцыях прадстаўлены розныя віды млекакормячых, птушак і рыб у натуральную велічыню.
Убачыць паблізу багацце фаўны Беларусі можна ў лясным заапарку, дзе ў прасторных вальерах размясціліся насельнікі запаведніка: мядзведзь, зубр, алень, лось, казуля, кабан, янотападобная сабака, ліса, воўк і рысь. Аблюбавалі мясцовы заапарк і птушкі: тут уюць гнёзды буслы, якіх у Беларусі называюць сімваламі шчасця, а ў сажалцы плаваюць грацыёзныя Лебедзі.
