Для класных кіраўнікоў
МЕТАДЫЧНЫЯ РЭКАМЕНДАЦЫІ
па правядзенні ва ўстановах агульнай сярэдняй адукацыі 1 верасня першага ўрока і мерапрыемстваў, прысвечаных Дню ведаў
Для першага ўрока ў Дзень ведаў у 2017/2018 навучальным годзе рэкамендуецца тэма “Беларусь — мая Айчына!”. Першы ўрок на гэтую тэму павінен спрыяць фарміраванню ў навучэнцаў грамадзянскасці і патрыятызму, выхаванню ў падрастаючага пакалення пачуцця гордасці за краіну і яе герояў, павагі да яе дасягненняў, развіццю сацыяльнай і творчай актыўнасці, раскрыццю творчага патэнцыялу, фарміраванню актыўнай грамадзянскай пазіцыі, далучэнню да духоўна-маральнай культуры.
У сваім выступленні 1 ліпеня 2017 года на ўрачыстым сходзе, прысвечаным Дню Незалежнасці Беларусі, Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка падкрэсліў, што, “прайшоўшы праз выпрабаванні, беларусы заслужылі права жыць на свабоднай зямлі, у міры і дастатку, быць паўнапраўнымі ўдзельнікамі сусветных працэсаў. Гісторыя беларускай дзяржаўнасці заўсёды была няпростай. Але імкненне нашага народажыць у сваім доме было стрыжнем, які даваў сілу і ўмацоўваў яго дух” <sup>(1)</sup>.
Пры правядзенні першага ўрока важна грунтавацца на ведах, атрыманых навучэнцамі на ўроках літаратуры, гісторыі, геаграфіі і інш. Мэтазгодна выкарыстоўваць на ўроку рэгіянальны матэрыял па гісторыі і сучасным развіцці вобласці (раёна, горада, вёскі). Улічваючы міжпрадметныя сувязі, педагог мае магчымасць здзейсніць разам са школьнікамі экскурс у гісторыю роднага горада (вёскі, школы, вуліцы і г.д.).
Эмацыянальна-каштоўнаснае ўспрыманне інфармацыі навучэнцамі будзе больш дзейсным пры ўключэнні ва ўрок музычных твораў, ілюстрацый, слайдаў, фотаздымкаў, мультымедыйных прэзентацый, шырокім выкарыстанні твораў беларускіх паэтаў і празаікаў, дзеячаў мастацтва, краязнаўчага матэрыялу, дзіцячых аўтарскіх работ, даведачных матэрыялаў і інш.
У правядзенні першага ўрока, а таксама ў мерапрыемствах, прысвечаных Дню ведаў і Дню беларускага пісьменства і сумесна з грамадскім аб’яднаннем “Саюз пісьменнікаў Беларусі” пажадана арганізаваць удзел беларускіх пісьменнікаў і паэтаў.
Важна звярнуць увагу на афармленне кабінета, у якім могуць быць прадстаўлены наступныя элементы: дзяржаўная сімволіка; Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь; ілюстраваная карта Беларусі; выстава кніг пра Беларусь; фотаздымкі (слайды) гістарычных мясцін і прыроды Беларусі; альбомы, стэнды, рэпрадукцыі карцін на беларускую тэматыку; дыскі з запісамі песень пра Беларусь і інш., творчыя работы навучэнцаў (рэферараты, праекты, сачыненні, вершы, малюнкі, плакаты, газеты, водзывы аб экскурсіях, макеты і г.д.) пра Беларусь; партрэты знакамітых дзеячаў гісторыі і культуры Беларусі (Еўфрасінні Полацкай, Францыска Скарыны, Янкі Купалы і інш.), якія ў сваіх творах і сваёй дзейнасці праславілі нашу краіну.
Падчас першага ўрока рэкамендуецца звярнуцца да вытокаў нацыянапьнай культуры беларускага народа, падкрэсліць ролю і значэнне Францыска Скарыны ў развіцці беларускага кнігадрукавання, цесную ўзаемасувязь і арганічнае адзінства славянскіх культурных традыцый, што будзе спрыяць фарміраванню ў падрастаючага пакалення любові і павагі да гісторыі і культуры беларускага народа, патрыятызму, цікавасці да чытання.
У змесце першага ўрока неабходна адзначыць, што 6 жніўня 1517 года ў Празе выйшла ў свет Біблія на старажытнабеларускай мове — “Псалтыр”, якую выдаў Францыск Скарына з Полацка. Менавіта гэтая дата лічыцца днём нараджэння беларускага кнігадрукавання, 500-годдзе якога адзначаецца сёлета.
На працягу 1517—1519 гадоўу Празе Францыск Скарына выпусціў у свет звыш 20 ілюстраваных біблейскіх кніг, перакпадзеных ім на зразумелую шырокаму чытачу мову. Кнігі Францыска Скарыны аказапі ўплыў на развіццё духоўнай культуры Беларусі і стымулявалі ўзнікненне кнігадрукавання ў Маскоўскай дзяржаве, распаўсюджвапіся ў шматлікіх рукалісных копіях.
500-годдзе беларускага кнігадрукавання мае сусветнае значэнне і ўнесена ў каляндар памятных дат ЮНЕСКА. У Мінску 14—15 верасня 2017 года пад эгідай ЮНЕСКА пройдзе Міжна-родны кангрэс “500 гадоў беларускага кнігадрукавання”. У гонар Скарыны названы вышэйшыя ўзнагароды Беларусі: ордэн Францыска Скарыны і медаль Францыска Скарыны <sup>(2)</sup>.
У рамках юбілейных мерапрыемстваў з нагоды 500-годдзя беларускага кнігадрукавання РУП “Беларускае тэлеграфнае агенцтва” падрыхтавала тэматычны анімацыйны медыяпраект. Відэаролік “500 гадоў гісторыі беларускага кнігадрукавання” паведамляе пра з’яўленне першых кніг, дзейнасць Францыска Скарыны і іншых першадрукароў, а таксама знаёміць з развіццём выдавецкай справы ў сучаснай Беларусі. Пры правядзенні мерапрыемстваў, прысвечаных Дню ведаў, Дню беларускага пісьменства, можна прадэманстраваць відэаролік.
Падчас першага ўрока неабходна ўдзяліць увагу пытанням сацыяльна-эканамічнага развіцця нашай краіны, арыентаванага на няўхільны рост дабрабыту і павышэнне якасці жыцця грамадзян, задавапьненне іх матэрыяльных, сацыяльных і культурных інтарэсаў. У Год навукі важна падкрэсліць, што стварэнне інавацыйнай эканомікі з’яўляецца стратэгічным напрамкам развіцця нашай краіны.
Першы ўрок павінен спрыяць асэнсаванню навучэнцамі ідэі, што ў забеспячэнні дынамічна ўстойлівага развіцця эканомікі першарадная роля напежыць інавацыям, інавацыйнай дзейнасці, здольным забяспечыць бесперапыннае абнаўленне тэхналагічнай базы вытворчасці, асваенне і выпуск новай канкурэнтаздольнай прадукцыі, эфектыўнае пранікненне на сусветныя рынкі тавараў і паслуг.
У размове з навучэнцамі варта падкрэсліць, што ў нашай краіне вялікая ўвага ўдзяляецца фізічнай культуры і спорту. Палітыка дзяржавы нацэлена на тое, каб усім даць магчымасць займацца спортам. Высокія дасягненні ў спорце і наяўнасць спартыўных збудаванняў сусветнага класа сведчаць пра паспяховую рэалізацыю пастаўленых дзяржавай задач.
“Мінск па праве стаў спартыўнай сталіцай Еўропы. Сёння наша краіна ўсё часцей прымае прэстыжныя спаборніцтвы самага высокага ўзроўню. У 2019 годзе ў нас пройдуць Другія Еўрапейскія гульні, а ў2021 — чэмпіянат свету па хакеі” <sup>(3)</sup>.
Правядзенне першага ўрока павінна стаць яркім і запамінальным. У яго арганізацыі трэба адмовіцца ад шаблону і фармалізму. Неабходна максімальна ўцягнуць навучэнцаў кпаса ў актыўную дзейнасць. Асновай эмацыянальнага тону на ўроку павінна быць не забаўляльнасць, а займальнасць і захопленасць.
Добры вынік дае такая арганізацыя ўрока, капі педагог падтрымлівае мноства меркаванняў навучэнцаў, альтэрнатыўнасць. 3 гэтай мэтай рэкмендуецца традыцыйныя падыходы разна-стаіць актыўнымі метадамі і прыёмамі.
Першы ўрок можна правесці ў форме спаборніцтваў і гульняў: конкурс, турнір, дзелавая гульня, віктарына, мазгавая атака, інтэрв’ю, рэпартаж і г.д. Можна арганізаваць урок, заснаваны на нетрадыцыйных формах арганізацыі вучэбнага працэсу: урок мудрасці, урок-адкрыццё або ўрок, які нагадвае публічныя формы зносін (прэс-канферэнцыя, брыфінг, аўкцыён, бенефіс, рэгламентаваная дыскусія, панарама, тэлемост, рэпартаж, дыялог, “жывая газета”, вусны часопіс і інш.). Вялікую цікавасць і станоўчы водгук у дзяцей выклікаюць такія ўрокі, як завочная экскурсія, экскурсія ў мінулае, урок-падарожжа, прагулка, выкарыстаннетакіх форм работы, як брэйн-рынг, філасофскі стол, фотавыстава, прэзентацыя праектаў і інш. Таксама можна прапанаваць навучэнцам прадэманстраваць у цікавай форме іх творчыя і працоўныя дасягненні ў летні перыяд (аматарскія відэафільмы, фотаэкспазіцыі, літаратурныя замалёўкі; работы па добраўпарадкаванні тэрыторыі, гісторыка-культурных, прыродных і сацыяльных аб’ектаў і інш.).
У музеях устаноў адукацыі да першага ўрока можна арганізаваць тэматычныя выставы, аформіць экспазіцыі, створаныя з матэрыялаў і рэчавых экспанатаў, сабраных у час летніх турысцкіх паходаў, правесці сустрэчы з удзельнікамі падзей, матэрыялы пра якія прадстаўлены ў музеях, прадугледзіць падрыхтоўку навучэнцаў-экскурсаводаў.
У першы дзень новага навучальнага года можна правесці экскурсіі ў Нацыянапьны гістарычны музей і Нацыянальную бібліятэку Рэспублікі Беларусь, у рэгіянальныя музеі.
Значнай падзвяй дпя навучэнцаў можа стаць наведванне філіяла Нацыянальнага гістарычнага музея “Музей сучаснай беларускай дзяржаўнасці’. Экспазіцыя музея ахоплівае перыяд сучаснай гісторыі Рэспублікі Беларусь і прысвечана палітычнаму, эканамічнаму, навуковаму, культурнаму і спартыўнаму жыццю краіны. Збор музея складае каля 4 тысяч адзінак захоўвання, 800 з якіх прадстаўлены ў экспазіцыі.
У Мінску адкрыты для наведвання школьнікамі ўсіх узроста вых груп музей мініяцюр славутасцей Беларусі “Краіна міні’, экспаэіцыя якога зараз прадстаўлена 15 мініяцюрнымі экспанатамі (Нацыянальная бібліятэка Рэспублікі Беларусь, Нясвіжскі і Гомельскі палацавапаркавыя комплексы, Камянецкая вежа, Косаўскі замак, Каложская царква, Крэўскі замак і інш.), а ў перспектыве дасягне 70 мініяцюр. Экскурсіі праводзяцца ў інтэрактыўным фармаце на рускай, беларускай, англійскай мовах.
Падчас падрыхтоўкі і правядзення першага ўрока педагогам трэба выбіраць форму і метады з улікам узросту навучэнцаў, акцэнтуючы ўвагу ў першую чаргу на іх максімальным далучэнні да арганізацыі і правядзення ўрока.
На першым уроку кожны першакласнік краіны атрымае ў падарунак кнігу “Беларусь — наша Радзіма. Падарунак Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А.Р.Лукашэнкі першакласніку”. Выданне выпускаецца з электронным DVD-дадаткам. Вучэбны дапаможнік праз яркія ілюстрацыі расказвае першакласнікам пра Беларусь. На ЭУБ змяшчаецца дадатковая інфармацыя для прагляду і слухання, арганізаваная ў 25 мультымедыйных прэзентацыях, а таксама 75 інтэрактыўных гульняў і заданняў — віктарын, пазлаў, электронных размалёвак і інш. Дынамічныя прэзентацыі і гульнявыя заданні-трэнажоры павышаюць матывацыю навучэнцаў і дазваляюць настаўніку выкарыстоўваць гульню для дасягнення вучэбных і выхаваўчых мэт. Змест урока рэкамендуецца адбіраць з выкарыстаннем матэрыялу гэтай кнігі.
Першы ўрок і іншыя мерапрыемствы, якія праводзяцца ва ўстановах агульнай сярэдняй адукацыі ў першы дзень новага навучальнага года, павінны стаць імпульсам для ўсёй ідэапагічнай і выхаваўчай работы, накіраванай на фарміраванне гра-мадзянска-патрыятычных і духоўна-маральных якасцей асобы навучэнцаў, заснаваных на дзяржаўных і агульначалавечых каштоўнасцях, паважлівых і клапатлівых адносінах да нацыянальнай культуры, дзяржаўнай ідэалогіі, гістарычных традыцый беларускага народа.
(2) Выкарыстаны матэрыял: http://www.belta.by/culture/view/dose-k-500-letiju-so-dnja-izdanija-frantsiskom-skorinoj-knigi-psaltyr-260146-2017/.
